Obywatelstwo polskie – podstawowe prawa i obowiązki obywatela Polski
Co to znaczy być polskim obywatelem? Jakie prawa i obowiązki się z tym wiążą?
Co to jest obywatelstwo?
Obywatelstwo to formalna przynależność człowieka do państwa. Prawo do obywatelstwa jest jedną z podstawowych zgodnie z Powszechną deklaracją praw człowieka. Samo posiadanie obywatelstwa wiąże się zarówno z pewnymi prawami, jak i obowiązkami wobec państwa. Jakie zatem prawa i obowiązki daje obywatelstwo polskie?
Jakie są prawa polskiego obywatela?
Zgodnie z Konstytucją RP polskim obywatelom przysługują rozliczne wolności i prawa osobiste. Prawo do nietykalności osobistej określa, że nikt nie może być poddany torturom ani karom cielesnym. Zapewniona jest też nienaruszalność mienia – przeszukanie mieszkania, pomieszczenia lub pojazdu może nastąpić jedynie w uzasadnionych, określonych w ustawie przypadkach.
Prawo do rzetelnej procedury sądowej oznacza, że każda sprawa sądowa powinna być rozpatrywana sprawiedliwie, jawnie, bez nieuzasadnionej zwłoki przez bezstronny i niezawisły sąd. Polski obywatel ma też prawo do ochrony prywatnej, czyli prawnej ochrony życia prywatnego, rodzinnego, czci, dobrego mienia i decydowania o swoim życiu osobistym. Rodzice mają prawo do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami.
Wolność przemieszczania się uprawnia wszystkich obywateli RP do swobodnego poruszania się po terytorium Polski i wyboru miejsca zamieszkania. Każdemu obywatelowi polskiemu przysługuje też wolność sumienia i religii oraz wyrażania opinii i poglądów.
Polscy obywatele mają też wolności i prawa polityczne. Są to przede wszystkim prawa związane z udziałem w życiu publicznym, takie jak prawo do głosowania w wyborach i referendach, do kandydowania w wyborach, do inicjatywy ustawodawczej, do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej i osób pełniących funkcje publiczne, do składania petycji.
Oprócz tego obywatelom przysługuje wolność zgromadzeń i zrzeszania się, a więc na przykład zakładania związków zawodowych, partii politycznych i stowarzyszeń.
Ostatnią grupą praw obywatelskich Polaków są wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne. Jednym z nich jest prawo do własności, innych praw majątkowych i dziedziczenia. Z kolei uprawnienia pracownicze gwarantują wolność wyboru i wykonywania zawodu i miejsca pracy, prawo do minimalnego wynagrodzenia, bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz do wypoczynku.
Prawo do zabezpieczenia społecznego przysługuje ze względu na niezdolność do pracy spowodowaną chorobą lub inwalidztwem, osiągnięcie wieku emerytalnego lub na wypadek bezrobocia. Obywatelom przysługuje też prawo do ochrony zdrowia, w myśl którego mają zapewniony dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. Mają też prawo do bezpłatnej nauki w szkołach publicznych oraz prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska.
Jakie polski obywatel ma obowiązki?
W porównaniu do praw, obywatelskich obowiązków zapisanych w Konstytucji nie ma zbyt wiele. Na obywateli Polski nałożony jest obowiązek wierności Rzeczypospolitej i troski o dobro wspólne. Inne obowiązki dotyczą obrony Ojczyzny, przestrzegania polskiego prawa, ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych oraz dbałości o stan środowiska i ponoszenia odpowiedzialności za spowodowane przez siebie jego pogorszenie.