Jakie kary grożą za pobicie, a jakie za grożenie pobiciem?

Pobicie i grożenie pobiciem to czynności, które w świetle polskiego prawa mogą mieć poważne konsekwencje. Dzisiaj wyjaśniamy, jakie dokładnie kary grożą za pobicie, a jakie za grożenie pobiciem. Zapraszamy do lektury!

Jaka jest definicja pobicia?

W potocznym rozumieniu pobicie oznacza fizyczne zaatakowanie drugiej osoby, przez więcej niż jednego sprawcę, powodujące obrażenia ciała lub narażenie zdrowia. W prawie karnym pobicie jest ujęte w art. 158 Kodeksu karnego i odnosi się do sytuacji, gdy co najmniej dwie osoby wspólnie dopuszczają się czynnej napaści na inną osobę. Przepisy te obowiązują zarówno obywateli Polski, jak i cudzoziemców, każdy, kto dopuści się pobicia na terytorium Polski, odpowiada na takich samych zasadach przed polskim sądem (z wyjątkiem osób objętych immunitetem dyplomatycznym).

Ważne elementy definicji wg prawa karnego w Polsce:

• sprawcą nie jest jedna osoba, lecz grupa (min. 2 osoby),
• ofiara jest narażona na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia,
• skutkiem może być zarówno lekki, jak i ciężki uszczerbek na zdrowiu.

Pobicie różni się od zwykłego spowodowania uszczerbku na zdrowiu (art. 157 k.k.), gdzie wystarczy działanie jednej osoby. Różni się też od bójki (art. 159 k.k.), w której obie strony aktywnie uczestniczą w starciu, w pobiciu mamy bowiem do czynienia z jednostronnym atakiem grupy na pojedynczą ofiarę. Na odpowiedzialność za pobicie narażają się nie tylko ci, którzy faktycznie zadali ciosy. Wystarczy, że uczestnik czynnie wspiera atak, np. przytrzymuje ofiarę, blokuje jej ucieczkę albo podżega do przemocy. Sąd uznaje wtedy, że brał on udział w pobiciu, nawet jeśli nie zadał bezpośrednich obrażeń.

Na przykład dwóch znajomych zaczyna bić przechodnia, jeden kopie go po nogach, drugi przytrzymuje ręce, uniemożliwiając obronę. Poszkodowany doznaje złamania ręki. To klasyczne pobicie w rozumieniu art. 158 k.k. i obaj napastnicy ponoszą pełną odpowiedzialność. Tak samo odpowiadają przed sądem także cudzoziemcy, fakt bycia obcokrajowcem nie zwalnia z przestrzegania polskiego prawa karnego.

Kara za pobicie z lekkim uszczerbkiem na zdrowiu

Nawet drobne pobicie, które skutkuje lekkim uszczerbkiem na zdrowiu, nie pozostaje bez konsekwencji. Zgodnie z art. 158 § 1 Kodeksu karnego, jeśli obrażenia ofiary nie są poważne i trwają krócej niż 7 dni (np. siniaki, stłuczenia, zadrapania, krótkotrwały ból), sprawcy grozi kara grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do 2 lat. Co istotne, pobicie z lekkim uszczerbkiem na zdrowiu jest traktowane jako czyn o mniejszej wadze społecznej, dlatego sądy mają większą swobodę w stosowaniu kar alternatywnych. Oprócz grzywny i ograniczenia wolności mogą także orzec warunkowe umorzenie postępowania, jeśli sprawca nie był wcześniej karany i rokowania na przyszłość są pozytywne. Na wymiar kary za pobicie z lekkim uszczerbkiem na zdrowiu wpływają m.in.:

• okoliczności zdarzenia – czy pobicie było wynikiem spontanicznej kłótni, czy było z góry zaplanowane,
• stopień winy sprawcy – czy działał pod wpływem emocji, alkoholu, czy z premedytacją,
• skutki dla ofiary – czy obrażenia były powierzchowne, czy wymagały np. zwolnienia lekarskiego i utraty możliwości pracy,
• postawa sprawcy po zdarzeniu – czy okazał skruchę, przeprosił, zadośćuczynił pokrzywdzonemu, czy wręcz przeciwnie – utrudniał postępowanie.

Kara za pobicie z uszczerbkiem na zdrowiu powyżej 7 dni

Jeżeli w wyniku pobicia poszkodowany dozna obrażeń, które utrzymują się dłużej niż 7 dni, polskie prawo traktuje taki czyn znacznie poważniej niż w przypadku lekkich obrażeń. Zgodnie z art. 157 § 1 Kodeksu karnego, spowodowanie średniego uszczerbku na zdrowiu (np. złamanie ręki, wstrząśnienie mózgu, urazy wymagające dłuższego leczenia) zagrożone jest karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. Różnica wobec obrażeń poniżej 7 dni polega na tym, że sądy kwalifikują takie czyny jako przestępstwa o wyższej szkodliwości społecznej. W grę wchodzi bowiem już nie tylko krótkotrwały ból czy siniak, ale długotrwałe leczenie, możliwa hospitalizacja, a niekiedy ograniczenie zdolności do pracy. Warto odróżnić dwie kategorie:

• uszczerbek średni (art. 157 k.k.) – obrażenia powyżej 7 dni, które nie powodują trwałego kalectwa ani zagrożenia życia. Kara: od 3 miesięcy do 5 lat więzienia,
• ciężki uszczerbek na zdrowiu (art. 156 k.k.) – np. trwałe kalectwo, utrata wzroku, słuchu, zdolności płodzenia, choroba zagrażająca życiu. Tu kara jest znacznie surowsza i wynosi od 1 roku do nawet 10 lat pozbawienia wolności.

Jakie są kary dla nieletnich za pobicia?

W polskim prawie karnym osoby poniżej 17. roku życia nie odpowiadają jak dorośli sprawcy przestępstw, lecz na podstawie Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich. Oznacza to, że wobec nich stosuje się nie tyle typowe kary, co środki wychowawcze, lecznicze i poprawcze, których celem jest resocjalizacja i zapobieganie ponownym naruszeniom prawa. Najczęściej stosowane środki to:

• nadzór kuratora lub rodziców – sąd wyznacza osobę dorosłą, która ma obowiązek czuwać nad zachowaniem nieletniego,
• obowiązek naprawienia szkody – np. pokrycie kosztów leczenia ofiary czy zadośćuczynienie za doznaną krzywdę,
• udział w zajęciach terapeutycznych lub programach resocjalizacyjnych – szczególnie gdy sprawca miał problem z agresją, alkoholem czy narkotykami,
• umieszczenie w ośrodku wychowawczym lub poprawczym – w sytuacjach najcięższych, gdy łagodniejsze środki zawiodły albo czyn miał wyjątkowo wysoki stopień społecznej szkodliwości.

Warto podkreślić, że sąd rodzinny ma dużą swobodę w ocenie sprawy, bierze pod uwagę nie tylko sam czyn, ale też sytuację rodzinną i dotychczasowe zachowanie nieletniego. Wobec młodych sprawców priorytetem są działania wychowawcze i naprawcze. Tylko w wyjątkowych przypadkach, np. bardzo brutalnego pobicia skutkującego ciężkim uszczerbkiem lub śmiercią, nieletni powyżej 15. roku życia może odpowiadać jak dorosły. Przykładowo, 16-latek, który wraz z kolegą pobił rówieśnika, został objęty nadzorem kuratora, skierowany na terapię dla młodzieży agresywnej i zobowiązany do wypłaty 2 tys. zł zadośćuczynienia.

Jeśli sprawcą pobicia jest nieletni cudzoziemiec przebywający w Polsce, również odpowiada on na podstawie Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich. Polskie sądy rodzinne stosują wobec obcokrajowców takie same środki wychowawcze, lecznicze i poprawcze, jak wobec obywateli Polski. Różnica może dotyczyć tylko praktycznych aspektów, np. konieczności współpracy sądu z rodzicami/opiekunami prawnymi mieszkającymi za granicą, udziału tłumacza podczas postępowania czy informowania właściwych instytucji w kraju pochodzenia. Niezależnie jednak od obywatelstwa, nieletni cudzoziemiec jest zobowiązany do przestrzegania polskiego prawa i podlega takim samym konsekwencjom wychowawczym.

Czym jest grożenie pobiciem?

Grożenie pobiciem to sytuacja, w której ktoś zapowiada użycie przemocy, wprost lub pośrednio, wobec innej osoby lub jej bliskich. Kodeks karny w art. 190 § 1 k.k. wskazuje, że mamy do czynienia z groźbą karalną wtedy, gdy jest to „groźba popełnienia przestępstwa na szkodę osoby lub jej bliskich, wzbudzająca w niej uzasadnioną obawę, że zostanie spełniona”. Aby dana wypowiedź lub zachowanie mogło być zakwalifikowane jako groźba karalna, muszą być spełnione trzy warunki:

1. 1. zapowiedź czynu zabronionego – sprawca zapowiada, że dokona pobicia, zniszczy mienie, dokona krzywdy fizycznej. Nie musi wprost powiedzieć „pobiję cię” – czasem wystarczy sugestia, np. „jeszcze zobaczysz, co ci zrobię”,
   2. obawa ofiary – adresat groźby musi realnie się obawiać, że zapowiedź zostanie spełniona. To subiektywne odczucie, ale powinno być uzasadnione sytuacją (np. wcześniejsze konflikty, agresywne zachowanie sprawcy),
   3. obiektywne podstawy lęku – nie każda ostra wypowiedź jest groźbą karalną. Żart czy „pusta pogróżka” (np. w żartobliwej atmosferze, bez kontekstu przemocy) nie wyczerpują znamion przestępstwa. Liczy się, czy przeciętna osoba w sytuacji ofiary mogłaby poczuć się realnie zagrożona.

Formy grożenia pobiciem

Groźba nie musi być wypowiedziana twarzą w twarz, może mieć różne formy. Może być werbalna, czyli bezpośrednie słowa w rodzaju „połamie ci ręce”, pisemna lub elektroniczna, np. SMS, wiadomość na Messengerze, e-mail czy list, symboliczna, jak gest podrzynania gardła lub pokazanie pięści, a także pośrednia, gdy jest kierowana do osób trzecich, ale w taki sposób, by ofiara dowiedziała się o jej treści.

Jaka jest odpowiedzialność karna za grożenie pobiciem?

Za grożenie pobiciem grozi kara grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do 3 lat. Co ważne, przestępstwo to jest ścigane na wniosek pokrzywdzonego, czyli sprawa trafi do sądu tylko wtedy, gdy osoba zagrożona złoży formalny wniosek. Policja lub prokuratura nie mogą działać z urzędu, dopóki taki wniosek nie zostanie złożony.

Jaka jest kara za podżeganie do pobicia?

Za pobicie odpowiada nie tylko bezpośredni sprawca, ale również osoba, która nakłania do przemocy. Zgodnie z Kodeksem karnym za podżeganie grozi grzywna, ograniczenie wolności lub pozbawienie wolności do 3 lat. Wysokość kary zależy od stopnia zaangażowania podżegacza, skutków jego działania i okoliczności sprawy. Co ważne, odpowiedzialność grozi nawet wtedy, gdy do pobicia ostatecznie nie doszło. Samo nakłanianie jest już czynem zabronionym. Przykładowo, ktoś namawia kolegę, by „dał nauczkę” sąsiadowi, przedstawiając plan ataku, w takiej sytuacji również może ponieść odpowiedzialność karną.

Pobicie i grożenie pobiciem to czyny traktowane przez polskie prawo bardzo poważnie, choć różnią się konsekwencjami. W przypadku pobicia kara zależy od skutków dla ofiary. Od grzywny i ograniczenia wolności przy lekkich obrażeniach, po wieloletnie więzienie przy ciężkim uszczerbku na zdrowiu. Grożenie pobiciem jest natomiast kwalifikowane jako groźba karalna i zagrożone karą do 3 lat pozbawienia wolności, przy czym postępowanie wszczynane jest na wniosek pokrzywdzonego.