Czy nieletni może być skazany za posiadanie narkotyków?
Odpowiedzialność młodych ludzi za posiadanie narkotyków to temat, w którym przenikają się regulacje prawne i zasady resocjalizacji. Dotyczą one w takim samym stopniu Polaków jak i obcokrajowców. Warto przyjrzeć się, jak ustawodawca podchodzi do takich sytuacji i jakie rozwiązania przewidział wobec osób, które nie ukończyły 18 roku życia. Wyjaśniamy, czy nieletni może być skazany za posiadanie narkotyków.
Które przepisy regulują odpowiedzialność nieletnich za narkotyki?
Co grozi nieletniemu za posiadanie narkotyków? Zagadnienie to regulują przepisy ustawy z 9 czerwca 2022 r. o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich oraz ustawy z 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii. Na początku warto jednak wyjaśnić, kogo uważa się za osobę nieletnią, gdyż pojęcie to jest ujmowane w różny sposób w poszczególnych aktach prawnych.
W kontekście odpowiedzialności za posiadanie substancji odurzających używa się definicji z ustawy o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich. To oznacza, że dziecko poniżej 13 lat, które sięgnie po narkotyki, traktuje się jako osobę wymagającą wsparcia opiekuńczego, terapeutycznego i wychowawczego, np. nadzór kuratora. Natomiast nastolatek między 13. a 17. rokiem życia może już odpowiadać za czyn karalny, czyli stosuje się wobec niego katalog środków wychowawczych, a w określonych przypadkach także poprawczych, których celem jest resocjalizacja. Z kolei wobec osoby, która nie ukończyła 21 lat, ale przebywa w zakładzie poprawczym, nadal stosuje się przepisy dotyczące nieletnich, co pozwala kontynuować oddziaływanie wychowawcze.
Trzeba zaznaczyć, że wskazane regulacje obejmują również obcokrajowców poniżej 18 roku życia. Prawo karne dla cudzoziemca jest takie samo jak dla Polaka. Jeżeli nastolatek z innego kraju zostanie zatrzymany z narkotykami, podlega identycznym zasadom odpowiedzialności, choć, w toku postępowania, sąd może powiadomić właściwego konsula. Tym samym przepisy zapewniają jednolite reguły bez względu na obywatelstwo nieletniego.
Jakie środki wychowawcze i poprawcze może zastosować sąd wobec nieletniego?
Sędzia ma do dyspozycji szeroki zasób środków, które mogą zadziałać wychowawczo. W sprawach dotyczących narkotyków sąd może zobowiązać nieletniego do uczestnictwa w zajęciach terapeutycznych, terapii uzależnień albo do systematycznych spotkań z kuratorem. Może on też nałożyć na niego obowiązek przeproszenia osoby, którą skrzywdził on w związku z używaniem substancji odurzających lub zakaz przebywania w określonym środowisku. Gdy młody człowiek pod wpływem narkotyków zachowuje się w sposób stwarzający zagrożenie, sędzia ma prawo skierować go do młodzieżowego ośrodka wychowawczego.
W sytuacjach, gdy osoba nieletnia dopuści się poważnych czynów karalnych lub gdy dotychczasowe środki wychowawcze nie przynoszą rezultatów, sąd może zdecydować o umieszczeniu jej w zakładzie poprawczym. Nie jest to kara w rozumieniu prawa karnego, lecz środek mający na celu zmianę zachowania i przygotowanie młodego człowieka do życia bez konfliktu z prawem. W przypadku cudzoziemców ważne jest to, żeby placówka zapewniła dostęp do tłumacza i stworzyła warunki sprzyjające nauce języka, aby nieletni mógł w pełni korzystać z programów wychowawczych. Dzięki temu resocjalizacja przebiega na równych zasadach niezależnie od obywatelstwa. W postępowaniu przed sądem osoba nieletnia może korzystać z pomocy pełnomocnika specjalizującego się w prawie karnymi oraz imigracyjnym. Jeśli nie ma ona swojego prawnika, sąd wyznaczy obrońcę z urzędu.
Kiedy nieletni odpowiada za posiadanie narkotyków jak dorosły?
Odpowiedzialność za posiadanie narkotyków w przypadku osób młodszych niż 18 lat co do zasady rozpatruje sąd rodzinny na podstawie ustawy o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich. Jednak prawo przewiduje wyjątek. Jeżeli osoba ukończyła 15 lat i dopuściła się szczególnie poważnego przestępstwa, może odpowiadać jak dorosły na podstawie Kodeksu Karnego. Dotyczy to zwłaszcza sytuacji, gdy młody człowiek bierze udział w obrocie znaczną ilością substancji odurzających albo działa w ramach grupy przestępczej. W takiej sprawie sąd ma możliwość orzeczenia kary za posiadanie narkotyków na takich samych zasadach jak wobec osób pełnoletnich.
Punktem wyjścia w rozumieniu sytuacji nieletniego, który został przyłapany na posiadaniu narkotyków, jest ustalenie, ile dokładnie ma on lat. Ta informacja pozwala określić, jakie konsekwencje mogą go spotkać. Osoba nieletnia może być skazana za to, że ma przy sobie np. amfetaminę czy ecstasy i odpowiadać za czyn jak człowiek dorosły, gdy jej działanie ma charakter szczególnie szkodliwy społecznie.