Jak zalegalizować nielegalny pobyt cudzoziemca w Polsce?

Ustawa o cudzoziemcach przewiduje szczegółowe wymogi formalne, które cudzoziemiec musi spełnić, aby przebywać legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, i jest to w pełni uzasadnione. Życie pisze jednak różne scenariusze, dlatego prawo, stawiając na pierwszym miejscu dobro człowieka, przewiduje w przepisach określone wyjątki. Wyjaśniamy, jak zalegalizować nielegalny pobyt cudzoziemca w Polsce.

Czym jest nielegalny pobyt cudzoziemca w RP?

Nielegalny pobyt oznacza każdą sytuację, w której obcokrajowiec przebywa w Polsce bez ważnego tytułu pobytowego albo z naruszeniem obowiązujących przepisów. Może to dotyczyć osoby, która przekroczyła granicę bez zezwolenia, nie opuściła kraju po upływie ważnej wizy albo straciła prawo pobytu czasowego. Ustawa z 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach nie zawiera definicji tego pojęcia, jednak art. 100 ust. 1 pkt 9 wskazuje, że odmowę udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy stosuje się wobec cudzoziemca, który złożył wniosek podczas pobytu nielegalnego.

Kiedy można legalizować nielegalny pobyt cudzoziemca w Polsce?

Mimo że, co do zasady obcokrajowiec, który przebywa w RP nielegalnie, nie może wnioskować o legalizację pobytu, to ustawa przewiduje jednak wyjątki, które pozwalają złożyć wniosek mimo nieuregulowanego statusu. Rozwiązania te wynikają z potrzeby ochrony życia rodzinnego, praw człowieka, interesu publicznego lub rynku pracy. Poniżej wskazujemy konkretne sytuacje, gdy nielegalny pobyt obcokrajowca można zalegalizować.

Legalizacja pobytu poprzez połączenie z rodziną

Legalizacja pobytu cudzoziemca w Polsce w oparciu o więzi rodzinne jest jednym z wyjątków, które pozwalają na złożenie wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy mimo wcześniejszego nielegalnego pobytu. Podstawę prawną stanowi art. 159 ust. 1 ww. ustawy, który przewiduje możliwość uzyskania zezwolenia m.in. przez małżonka cudzoziemca lub jego małoletnie dzieci, a także małoletnie dzieci współmałżonka pozostające na jego utrzymaniu. Tego rodzaju zgoda nie jest jednak automatyczna, ponieważ cudzoziemiec musi spełnić szereg warunków, między innymi wykazać faktyczne istnienie i utrzymywanie więzi rodzinnych oraz posiadanie środków na utrzymanie i miejsce zamieszkania w Polsce.

Zezwolenie na pobyt w związku z wyjątkową, krótkotrwałą sytuacją

Kolejna sytuacja, w której możliwy jest legalny pobyt cudzoziemca w Polsce, została uregulowana w art. 181 ustawy. Przewiduje on, że cudzoziemiec może uzyskać zezwolenie na pobyt czasowy, jeżeli musi stawić się przed organem publicznym, znajduje się w wyjątkowo trudnej sytuacji osobistej lub gdy wymaga tego interes Rzeczypospolitej Polskiej. Zezwolenie ma charakter przejściowy i jest wydawane na czas niezbędny do realizacji celu, nie dłuższy niż 6 miesięcy. Przykładem może być sytuacja, gdy cudzoziemiec został wezwany do osobistego udziału w postępowaniu sądowym albo gdy ze względu na nagły stan zdrowia konieczne jest pozostanie w Polsce na czas leczenia.

Pobyt czasowy ze względu na inne szczególne okoliczności

Art. 186 ustawy o cudzoziemcach przewiduje również kategorię otwartą, która obejmuje sytuacje nieujęte wprost w innych przepisach. W tym trybie nie chodzi o zdarzenia nagłe, lecz o sytuacje długotrwałe, które wymagają uregulowania statusu pobytowego na okres dłuższy niż kilka miesięcy. Przykładem może być kontynuowanie edukacji w kraju, czy działalność naukowa o znaczeniu dla polskich instytucji. Legalizacja pobytu obcokrajowca w Rzeczypospolitej Polskiej w tym trybie wymaga przekonania organu, że jego obecność w Polsce jest szczególnie uzasadniona.

Zgoda na pobyt humanitarny lub pobyt tolerowany

Jeśli powrót cudzoziemca do kraju pochodzenia zagraża jego życiu, wolności osobistej, bezpieczeństwu albo narusza prawa dziecka, może on otrzymać zgodę na pobyt humanitarny (art. 348) w ten sposób zalegalizować pobyt. Status ten daje stosunkowo stabilne warunki, np. umożliwia podejmowanie pracy oraz korzystanie z pomocy społecznej i edukacji. Natomiast pobyt tolerowany, uregulowany w art. 351, jest rozwiązaniem awaryjnym, stosowanym w sytuacjach, gdy cudzoziemiec nie kwalifikuje się do pobytu humanitarnego, a jednocześnie jego deportacja jest niewykonalna, np. z powodu braku możliwości technicznych lub odmowy przyjęcia przez państwo pochodzenia. W obu przypadkach nie można legalizować nielegalnego pobytu obcokrajowca w RP jeśli stanowi on zagrożenie dla bezpieczeństwa RP.

Legalizacja pobytu cudzoziemca delegowanego do pracy w Polsce

Kiedy jeszcze obcokrajowiec ma prawo zalegalizować swój nielegalny pobyt w RP? – zgodnie z art. 140, na przykład wtedy, gdy osoba utraciła wcześniejszy tytuł pobytowy, ale zagraniczny pracodawca wysłał ją do pracy w Polsce. Warunkiem jest posiadanie zezwolenia na pracę albo oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy, a także ubezpieczenia zdrowotnego, odpowiedniego miejsca zamieszkania i stabilnego źródła dochodu. Cudzoziemiec delegowany przez firmę z innego państwa Unii Europejskiej lub EFTA korzysta dodatkowo z uproszczonych zasad. To rozwiązanie ma zapewnić ciągłość świadczenia usług przez firmy.

Legalizacja nielegalnego pobytu cudzoziemca w Polsce jest możliwa, ale tylko w sytuacjach wyraźnie wskazanych w ustawie o cudzoziemcach. Najczęściej dotyczy to ochrony życia rodzinnego, praw człowieka, lub interesu publicznego. Obcokrajowiec musi jednak udokumentować swoją sytuację i przekonać organ administracyjny, że jego dalszy pobyt w Polsce jest zasadny.